Op schimmeljacht in het SchimmelLab

De klas uit
Op schimmeljacht in het SchimmelLab

Foto: Ivar Pel

Door de sterke wind waait juf Vera als vanzelf het Universiteitsmuseum Utrecht binnen. Binnen valt ze bijna meteen met haar neus in de schimmels, in de tentoonstelling SchimmelLab. Een megagrote penicilline-schimmel vult het kleine maar overzichtelijke zaaltje. Niet een echte schimmel natuurlijk, maar een model van de schimmel die de eerste antibiotica produceerde.

Wel echt zijn de schimmels in grote petrischaaltjes die op een kleine tafel zijn geplaatst. Het is wel even zoeken wie wie is, ook voor docenten. ‘Wacht, deze schimmels zijn genoemd naar Maxima en de prinsesjes’, roept een docent verrast als ze de connectie maakt tussen de nummers en het kleine bordje op de blauwe muur. Ze leren dat niet alleen de prinsesjes een schimmel naar zich genoemd hebben, maar ook bijvoorbeeld Barack Obama en Spongebob.

In een  andere vitrine  een outfit  van schimmelonderzoeker Pedro Crous te zien die Freek Vonk niet zou misstaan. Deet, safarihoed en een petrischaaltje: aan alles is gedacht. ‘Heeft die man echt zijn hele outfit aan het museum gegeven? Hoe moet hij zijn werk nu doen?’, vraagt Vera zich hardop af.  Je zou bijna vergeten dat je schimmels ook heel dicht bij huis kan vinden. De champignons die je eet zijn natuurlijk ook ‘gewoon’ schimmels.

Westerdijk
Het Universiteitsmuseum organiseert de schimmeltentoonstelling ter ere van een andere schimmeldeskundige, Johanna Westerdijk. Ze was de baas van het huidige Westerdijkinstituut dat duizenden schimmels van over de hele wereld heeft opgeslagen.  Het goed houden van deze schimmels is nog een hele klus. Westerdijk zei daarover: ‘Van een saai en eentonig leven gaat zelfs een schimmel dood.’  Westerdijk was niet zomaar een schimmeldeskundige, ze was de eerste vrouwelijke hoogleraar van Nederland. Het feit dat zij precies honderd jaar geleden de eerste vrouwelijke hoogleraar werd, is de reden voor deze tentoonstelling over schimmels.

Een tweede zaal in de tentoonstelling geeft een kijkje in het leven van Johanna Westerdijk. Je kijkt er door de ogen van een echte schimmelonderzoeker, door de microscopen te gebruiken om verschillende schimmels te bestuderen. Helaas doet een van de microscopen het niet, maar door de foto’s en video-close-ups van schimmels in de zaal, weten de schimmels bezoekers toch met hun schoonheid te verblinden. Juf Vera ziet bijna  over het hoofd dat er een race van schimmels aan de gang is. Onder haar neus nemen negen schimmels het tegen elkaar op.

Behalve mooi en snel, blijken schimmels ook nuttig voor de toekomst te kunnen helpen.  In een vitrine zijn een jurk en een stoel te zien die zijn gemaakt van materiaal van de oesterzwam. Nadat ze gebruikt zijn kunnen ze in tegenstelling tot plastic materialen gewoon worden afgebroken.

Trump
Links van de vitrine zijn allemaal gekleurde creaties te zien. Schimmels? Van dichterbij bekeken blijken er kaartjes te hangen. ‘Deze schimmel houdt van knuffels en kinderen’, zegt Vera met een glimlach op haar gezicht. ‘En deze dan, deze is the best schimmel ever en hij heet Trump.’ Al deze fantasieschimmels zijn gemaakt door de bezoekers van het museum. Met zo veel mooie schimmels en de nog mooiere mogelijke toepassingen ervan schieten, schieten de ideeën als paddenstoelen uit de grond om zelf ook schimmels te bedenken.

Er is een kans dat binnenkort  een echte schimmel genoemd wordt naar een leerling, docent of een andere bezoeker. In het Utrechtse Universiteitsmuseum werden deze voorjaarsvakantie namelijk duizend pakketten uitgedeeld aan bezoekers om een grondmonster mee te nemen van grond in hun achtertuin. Al deze monsters gaan naar het Westerdijkinstituut waar schimmelwetenschappers ze in het lab gaan onderzoeken om te ontdekken of er een nieuwe schimmel tussen zit. Elke nieuwe schimmel wordt genoemd naar diegene die hem in zijn tuin heeft gevonden. En kans daarop is volgens het Westerdijkinstituut erg groot.

Het SchimmelLab is nog tot eind dit jaar te zien in het Universiteitsmuseum Utrecht. Zelf in de klas iets met schimmels doen? Knutsel je eigen schimmel met behulp van kralen en touw of kweek echte schimmels met behulp van een paddestoelensporen en koffiedik.

foto Marie-Louise Goudeau door
Marie-Louise Goudeau