Onderzoek je Happy Meal
De verkokering van ons onderwijs zorgt voor een blijvende kloof tussen duurzaam denken en duurzaam doen, vindt onderwijskundige Arjen Wals, Unesco-hoogleraar Sociaal leren en duurzame ontwikkeling in Wageningen. ‘Alles wordt in hokjes gestopt, in aparte vakken en steeds kleinere eenheden. Scholen zijn daarbij een verlengstuk van het systeem, waarin economische doelen als het vergroten van concurrentiekracht en consumeren centraal staat.’ De druk om te consumeren is nog altijd veel groter dan de wens te verduurzamen, meent Wals. ‘We kunnen daardoor slecht omgaan met duurzaamheidsvraagstukken, waarin juist kringlopen en verbanden centraal staan.’ Het is volgens hem daarom noodzakelijk dat jongeren leren van perspectief te wisselen en kunnen schakelen tussen verleden, heden en toekomst en tussen onze en andere culturen. ‘In lessen moet veel vaker de wereld van buiten het onderwerp zijn en de school een werkplaats zijn om te ontdekken hoe de wereld in elkaar zit’, aldus Wals.
Als voorbeeld noemt Wals de les over Happy Meal. ‘Is dat een maaltijd waar je echt gelukkig van wordt? Laat leerlingen dat zelf onderzoeken door een Happy Meal bij McDonald’s te halen en te ontleden. Je gaat er dan ook echt met de hele klas naar toe. De leerlingen laat je vragen stellen aan de manager en je neemt een Happy Meal mee de klas in en deelt de onderdelen uit aan groepjes: de ene groep krijgt de cola, de ander de patatjes, de hamburger, het bolletje of het speeltje. De opdracht bestaat steeds uit twee vragen: wat zit erin en waar komt het vandaan?’, aldus Wals. ‘Duurzaamheidkwesties komen dan vanzelf, want een groepje ontdekt dat er maar twee variëteiten aardappels worden gebruikt voor de patatjes, de andere dat de speeltjes door leeftijdsgenootjes in Azië zijn gemaakt en als je ze een wereldkaart laat maken, zien ze dat de producten van drie of vier continenten komen.’
De vervolgvraag is volgens Wals dan: ‘Kunnen we zelf wel een echte Happy Meal maken met lokale producten? Voor mijn part met een bolletje van spelt, zeewierburger en speeltje zonder batterij waar je langer dan tien minuten mee speelt. Dan ontdekken ze misschien wel dat het vier keer zo duur wordt en minder lekker smaakt. Het gaat niet om het afwijzen van McDonald’s, maar om het dieper nadenken over ons eten en hoe dat invloed heeft op heden en toekomst en samen te kijken of het eerlijker en duurzamer kan’, aldus Wals. De essentie is dat leerlingen zo leren over verbanden en relaties, in plaats van alleen bezig te zijn met kennis vergaren in afgescheiden vakgebieden. Samen met drie internationale collega’s publiceerde Wals een lijvig handboek over een aanpak die onderwijs in exacte vakken koppelt aan educatie in natuur, milieu en duurzaamheid.
De uitdagingen gelden volgens hem vanaf kinderdagverblijf tot het universitair onderwijs en vragen een omslag in denken. ‘Niet altijd de vakken als vertrekpunt te kiezen, maar beginnen met alledaagse problemen en met een mondiaal perspectief zoeken naar lokale oplossingen. Initiatieven als groene of eetbare schoolpleinen, NatuurWijs of klimaatneutrale scholen helpen om buiten te beginnen en dan problemen in de klas te halen. Veel biologie werkt echt veel beter als je van buiten naar binnen gaat’, meent Wals.
De grootste uitdaging is volgens Wals om jongeren weer in contact te brengen met hun omgeving. ‘Ze beleven alles nu via hun smartphone, hebben de hele wereld binnen handbereid, maar komen steeds meer los te staan van hun directe omgeving.’ Hij hoopt dat de natuur- en milieueducatie dit tij kunnen keren door juist via slimme apps – als Yardmap, iSPEX of Vogel het uit! – te betrekken bij wetenschap door observaties te doen in de directe leefomgeving. Wals: ‘Een prachtige uitdaging: via cyberspace jongeren weer in dieper contact brengen met de biosfeer.’
Je kunt hier het boek International Handbook of Research on Environmental Education van Arjen Wals bestellen.
Lees het uitgebreidere interview met Arjen Wals in Bionieuws.
Yardmap
Breng de leefomgeving van vogels en de eigen achtertuin in kaart (Ornithology Lab, Cornell University)
iSPEX
Meet fijnstof met een speciaal opzetstukje op de smartphone om de luchtkwaliteit in de eigen omgeving te bepalen (team Nova, SRON, RIVM en KNMI)
Vogel het uit!
Help vogelgedrag beter te begrijpen door informatie door te geven over de verblijfplaats van vogels die zijn uitgerust met een gps-rugzakje, (team Judy Shamoun-Baranes, UvA-BiTS)
door Gert van Maanen