Tot op het bot
Een enorme toren vol skeletten vormt de entree naar de familietentoonstelling Tot op het bot in het Utrechtse Universiteitsmuseum. Skeletten van bijvoorbeeld vogels, een kangoeroe, zwijn, antilope en mens laten zien dat mens en dier heel verschillend zijn, maar toch ook veel op elkaar lijken. En daar draait het om in de tentoonstelling: kijken en vergelijken.
De tentoonstelling bevat een overdaad aan botten, preparaten, beesten op sterk water en ook: medische instrumenten. De collectie werd vroeger namelijk gebruikt voor onderwijs aan studenten geneeskunde en diergeneeskunde, zoals ook te zien is op de oude zwart-witfoto’s aan de muren. Niet alle preparaten zijn daarom afkomstig van gezonde mensen en dieren. Juist de rare afwijkingen waren leerzaam, zoals dieren met bochels en een vrouw met hoorn die uit haar hoofd groeit. Brrr… een sterke maag is wel vereist.
Bezoekers van de tentoonstelling maken een soort reis van binnen naar buiten, door verschillende gangen. Die reis begint bij het skelet en loopt vervolgens via gebit, hart, voortplanting en spijsvertering naar huid en haar. Elke gang bevat stellingkasten met opgezette dieren en preparaten, maar ook filmpjes met minicolleges over actueel onderzoek in dit gebied en kleine activiteiten: lades die open kunnen, raadsels om op te oplossen of een voorwerpen om aan te raken.
Stuk voor stuk bevatten de gangen bijzondere voorwerpen. Bij de spijsverteringgang hangen een meterslang verteringsstelsel van een slang en de enorme maag van een koe, waarin goed is te zien dat de verschillende magen een soort kamers binnen dezelfde maag zijn. Bij de voortplantingsgang is goed te zien hoe bijvoorbeeld een salamander zich stap voor stap ontwikkelt en is te voelen hoe een lammetje in zijn moeders buik zit.
Al die vreemde voorwerpen zijn niet alleen intrigerend om te bekijken, maar ook ontzettend leerzaam. Zo leert de gebitsgang dat dieren niet alleen tanden hebben om te eten: de walrus klimt er mee op het ijs, het hertenzwijn vecht ermee en de haai heeft ze op zijn huid zitten. Doordat elke gang zowel zieke als gezonde mensen en dieren bevat, vallen de gelijkenissen extra op: ook een hond wisselt zijn melkgebit, kan een hernia hebben en krijgt soms een operatie om een kapotte knie te herstellen.
In tegenstelling tot de vele dingen die er te zien zijn, is er juist weinig te lezen. Boven kinderhoogte hangt her een der een bordje met een toelichting, maar rondom de tentoongestelde voorwerpen blijft het sober. Erg is dat niet; wie goed kijkt ziet wel bij elk item een nummer, die verwijst naar uitleg in een boekje dat bij elke gang hangt. Zonder tekst is er letterlijk meer ruimte om te kijken naar voorwerpen die verbazing en verwondering wekken, ook zonder te weten waar je precies naar kijkt.
Universiteitmuseum Utrecht
Tot op het bot
Plan hier je bezoek
Foto: Ivar Pel
door Maartje Kouwen