Wetenschap: Klok heeft kleur nodig
Niet alleen de klok aan de muur laat zien dat het bedtijd is, ook de interne biologische klok laat je ’s avonds merken dat het einde van de dag is bereikt. Die biologische klok is afhankelijk van licht. Speciale cellen in het netvlies vangen het daglicht op en sturen een signaal naar de biologische klok, een orgaantje in de hersenen. Wanneer het natuurlijke licht ‘s avonds langzaam afneemt, neemt de hoeveelheid van het hormoon melatonine toe en word je slaperig.
Nu blijkt dat niet alleen de hoeveelheid licht invloed heeft op deze biologische klok, maar ook de kleur van het licht. De kegeltjes in het oog die kleurenzien mogelijk maken, geven die informatie ook door aan de biologische klok, schrijven onderzoekers uit Leiden in Plos Biology (21 mei). Daglicht is blauwer van kleur in ochtend- en avondschemering, het zogeheten blauwe uur. Dat kleurverschil is een betere indicator voor begin en eind van de dag dan de hoeveelheid licht, want die is sterk afhankelijk van bewolking.
In proeven met muizen bleek dat de kleur van het licht essentieel was om het ritme van de biologische klok in de pas te houden. De onderzoekers varieerden de hoeveelheid licht, en in sommige gevallen ook de kleur van het licht. Daarbij ontdekten ze dat blauw licht noodzakelijk was om hun klok te synchroniseren. Waarschijnlijk geldt dat voor alle zoogdieren. Misschien, opperen de onderzoekers, was dat zelfs wel de oorspronkelijke functie van kleuren zien.
Kunstlicht
Wist je dat gebruik van kunstlicht onze biologische klok door de war schopt? Met een lichtwekker kun je de opkomende zon ’s ochtends simuleren en de hoeveelheid licht langzaam opvoeren. Om de biologische klok ook ’s avonds op weg te helpen is het beter niet te fel licht aan te hebben. Door het toenemende gebruik van tablets en smartphones bereikt echter te veel fel blauw licht de ogen, ook als het al lang avond is. De app F.lux filtert het blauwe licht eruit en geeft het scherm – afhankelijk van de tijd en je locatie – een oranjerode gloed als de nacht nadert.
Proeflicht
De kleuren van het licht veranderen gedurende de dag. Hoewel fel zonlicht misschien wit lijkt, bevat het juist alle kleuren. Bij een regenboog kun je dat goed zien. Zo’n regenboog kun je ook eenvoudigweg zelf maken, met een prisma of bijvoorbeeld met een glas water. Zet een glas water zo neer dat er veel zonlicht op valt. Wacht tot het water niet meer beweegt. Probeer met een wit papier een regenboog te vangen. Op proefjes.nl vind je uitleg en werkbladen bij dit proefje.
Foto: Wikipedia
door Maartje Kouwen