Wetenschap: IJsberen zijn dol op ganzeneieren
Voor ganzen die veilig dachten te broeden op eilanden bij Spitsbergen in de Noordelijke IJszee, zijn er nieuwe kapers op de kust: ijsberen. Die doen zich daar sinds kort steeds vaker tegoed aan eieren van brandganzen, ontdekte de Groningse poolonderzoeker Jouke Prop. Hij filmde eierplunderende ijsberen tijdens het veldwerk dat de bioloog daar meerdere seizoenen uitvoert. Op de filmpjes zie je een ijsbeer de brandganzen van nesten verjagen, eieren kapotbijten en een beetje knullig leeg slobberen. Het lijkt een onschuldig smikkelfeestje, maar Prop denkt dat het grote gevolgen kan hebben. ‘Het lijkt erop dat de ijsberen een traditie ontwikkelen. We zien steeds meer beren in ons onderzoeksgebied. Afgelopen jaar is zelfs meer dan 80 procent van de eieren opgegeten door ijsberen’, vertelde Prop vrijdag 14 maart op een groot ganzensymposium in Wageningen.
De brandgans heeft de ellende van de nieuwe eierdief een beetje over zichzelf afgeroepen. Nog niet zo lang geleden hadden de trekvogels hun nesten op richels van kliffen op het vasteland. Daar aasden vooral poolvossen op de inhoud van de nesten. ‘De ganzen hebben hun broedgebied verlegd naar eilanden voor de westkust, waar geen poolvossen komen’, vertelt Prop. ‘Maar hun voedsel grazen ze nog wel bij elkaar op de toendra’s van het vasteland.’ Door klimaatverandering smelt het sneeuw op die toendra’s steeds vroeger, maar raakt ook de omringende poolzee eerder ijsvrij. Dit verklaart de komst van ijsberen. In plaats van vanaf het ijs te jagen op zeehonden, struinen die nu de eilanden af op zoek naar eten. ‘Twintig jaar geleden zagen we daar nooit een ijsbeer, maar dat is enorm veranderd. Nu zie je er elke drie, vier dagen wel eentje’, aldus Prop.
De beren hebben volgens hem geleerd de eilanden precies te bezoeken in juni, op het moment dat er veel ganzennesten zijn. ‘Ze breken de eieren, likken de inhoud op en laten de ganzen ontredderd achter.’ Prop zag ook een moederbeer die het jaar erop haar jongen meenam om zich ook tegoed te doen aan ganzeneieren. Hij verwacht dat meer ijsberen rond de Noordpool dit gedrag zullen overnemen en meer ganzensoorten last krijgen van eierroof door ijsberen. Dat is misschien zielig voor ganzen, maar goed nieuws voor ijsberen. Prop: ‘Ganzeneieren kunnen zeehonden als hoofdvoedsel niet vervangen, maar wel bijdragen aan het overleven van ijsberen in het gebied.’
Bekijk hier een filmpje van een ijsbeer die zicht tegoed doet aan eieren.
Bekijk hier een filmpje van het onderzoekswerk in Spitsbergen.
door Gert van Maanen