Wetenschap: Verkoelende haartjes
Fotocredits: P. Landmann, Plos One
Dieren die in de woestijn leven moeten goed uitgerust zijn tegen hitte. Midden op de dag wordt het gemakkelijk 50 graden Celcius. Zilvermieren (Cataglyphis bombycina) leven in de Saharawoestijn en zijn actief tijdens de heetste uren van de dag (filmpje). Ze gaan op zoek naar voedsel; vaak dieren die door oververhitting het loodje hebben gelegd. Doordat hun zilverkleurige beharing zonlicht reflecteert, kunnen de mieren de hoge temperaturen overleven (Plos One, 13 april). Belgische ecologen namen de haartjes onder de loep om te zien hoe dit precies werkt.
De zilverkleurige haartjes hebben in doorsnede een driehoekige vorm. Deze vorm zorgt ervoor dat licht wordt gereflecteerd. Met een rasterelektronenmicroscoop, een microscoop die heel ver kan inzoomen, ontdekten de ecologen dat individuele haren het licht als een prisma opvangen en weer reflecteren. Onder de juiste hoek weerkaatst een haar als een spiegel bijna al het licht. Dit geeft de mier zijn karakteristieke zilveren kleur. Maar ook infrarood en ultraviolet licht worden door de haren weerkaatst. Dit zijn kleuren die voor het menselijk oog niet zichtbaar zijn, maar die het lichaam wel opwarmen.
Om te zien wat de haartjes met de lichaamstemperatuur van de mieren doet, schoren de onderzoekers de zilveren haartjes weg. Dit deden ze met een scherp mes, wat een pietepeuterig karwei moet zijn geweest. Vervolgens schenen de onderzoekers met speciale lampen, die het Saharazonlicht imiteerden, op de mieren. De kaalgeschoren mieren reflecteerden bijna tien keer minder licht, waardoor de lichaamstemperatuur tot twee graden Celsius hoger werd dan bij behaarde zilvermieren. Dit lijkt misschien weinig, maar kan voor de mier het verschil betekenen tussen leven en dood.
Bekijk hier hoe je met een caleidoscoop licht kunt reflecteren om je eigen lichtspel te maken:
door Collin Molenaar