Wetenschap: Vieze Romeinen
Foto: Romeinse latrines in Lepcis Magna, Libië, door Craig Taylor
De oude Romeinen gebruikten als eersten moderne toiletten en waren dol op baden. Die leverden echter alles behalve betere hygiëne op. Het blijken zelfs bronnen van besmetting geweest te zijn. Een bezoekje aan een openbaar toilet kon resulteren in zweepwormen, rondwormen en andere nare parasieten die bijvoorbeeld dysenterie veroorzaken. Dat schrijft de Britse archeoloog Piers Mitchell in het blad Parasitology.
Mitchell onderzocht oude Romeinse latrines, begraafplaatsen en gefossiliseerde drollen op aanwezigheid van parasieten. Ook op kammen en kleding uit opgravingen uit de Romeinse tijd speurde hij hiernaar. Hij ontdekte dat Romeinen meer poepparasieten met zich meedroegen dan in de voorafgaande periode.
Hij vertelt: ‘Modern onderzoek laat zien dat toiletten, schoon drinkwater en het verwijderen van poep van de straten allemaal het risico op infectieziekten en parasieten verlagen. Dus zouden we in Romeinse tijden minder besmettingen verwachten van parasieten die via ontlasting in de mond komen. We vinden echter een geleidelijke toename van die parasieten. De vraag is: waarom?’
Behalve poepparasieten bleken de Romeinen ook evenveel luizen en vlooien te hebben als bijvoorbeeld Middeleeuwers en Vikingen. Terwijl die allemaal lang niet zo vaak in bad gingen als de Romeinen! Maar van de Romeinse baden werden mensen misschien helemaal niet zo schoon, denkt Mitchell. Het water in gemeenschappelijke badhuizen werd niet altijd even vaak ververst. Sommige bronnen melden dat er een laag schuim op dreef, bestaande uit menselijk vuil en cosmetica. Sowieso was het water warm: daar houden parasieten wel van. ‘Het is duidelijk dat niet alle Romeinse baden zo schoon waren als ze konden zijn’, aldus Mitchell.
Ook gebruikten de Romeinen menselijke uitwerpselen – omdat die niet op straat mochten blijven liggen – vaak als mest voor akkers rondom de steden. Eitjes van parasieten konden dus via die poep op de planten terechtkomen die de stadsbewoners later opaten.
Opvallend is dat een bepaalde worm die vissen in Noord-Europa parasiteert over de bewoners van het hele Romeinse rijk verspreid bleek te zijn. Mitchell denkt dat dat komt doordat Romeinen zo dol waren op garum, een saus gemaakt van rotte visjes die wel wat weg had van ketjap. Die werd door het hele rijk getransporteerd en gegeten – inclusief eitjes van de visworm.
door Jeroen Scharroo