Wetenschap: Wilde wetenschap met een knipoog
Dit jaar ging de IgNobelprijs voor biologie naar Britse onderzoekers die met ongelooflijk veel inzet probeerden te leven als wilde beesten.
Hoe is het om als geit in een alpenwei te grazen? De Britse bioloog en ontwerper Thomas Thwaites vond alleen toekijken niet genoeg en besloot zich letterlijk aan te sluiten bij een kudde geiten. Hij ontwierp hiertoe speciale kleding en bevestigde bokkenpootjes aan zijn handen en voeten. Met deze protheses sloot hij zich op vier poten aan bij een kudde geiten in de Alpen. Om zich goed te kunnen inleven als geit had hij zich verdiept in het gedrag en de bewegingsmotoriek van geiten. Om te ervaren hoe het is om gras te eten en te verteren, maakte hij zelfs een soort nepmaag waarin hij – met hulp van een snelkookpan en kampvuur – gras kon voorverteren en herkauwen. Deze wonderlijke ontdekkingsreis beschrijft Thwaites in zijn dit jaar verschenen boek Goat Man. Een reis die volgens hem voelde als een soort vakantie van het mens-zijn.
Het leverde hem dit jaar een IgNobelprijs op in de categorie biologie. Deze onderscheidingen – met een vette knipoog naar de respectabele Nobelprijzen voor wetenschappers – zijn 22 september uitgedeeld op een ceremonie met rondvliegende papieren vliegtuigjes en allerlei toeters en bellen op de universiteit van Harvard in het Amerikaanse Boston. Geitman Thwaites is misschien een zonderling, maar geen eenling: hij deelde de IgNobelprijs voor biologie met de eveneens Britse onderzoeker Charles Foster. Die werkt als jurist en dierenarts in Oxford, maar probeert in zijn vrije tijd al jaren afwisselend te leven als das, otter, stadsvos, edelhert en zelfs als een gierzwaluw. Foster schreef hierover de bestseller Being a Beast. Bij het experimenteel imiteren van het buitenleven van deze dieren betrekt Foster ook zijn kinderen. Zo liet hij hun geursporen uitzetten met hun drolletjes om de geurmarkeringen die otters gebruiken na te apen.
De onderzoekingen van Thwaites en Foster zijn bedoeld om meer inzicht te krijgen in dierleven, maar ook in de identiteit van mensen en wat het betekent om mens te zijn. Biologen doen het vaak goed bij de humoristische variant van de Nobelprijs. Zo kregen Hongaarse en Zweedse onderzoekers dit jaar de IgNobelprijs voor natuurkunde voor hun ontdekking dat witte paarden het minst last hebben van paardenvliegen en zwarte grafstenen juist libellen aantrekken. De IgNobelprijs voor voortplanting was voor de inmiddels overleden Egyptische fysioloog Ahmed Safik, die in 1993 publiceerde over de invloed van broekjes op het seksleven van ratten. Zelfs de IgNobelprijs voor literatuur ging dit jaar naar een bioloog: naar de Zweedse insectenexpert Fredrik Sjöberg voor zijn driedelige autobiografie Flugfällan over het vangen van vliegen, in het Nederlands vertaalt als De Vliegenval.
IgNobelprijswinnaars ontvangen niet alleen eer en toejuichingen voor hun grensverleggende onderzoek, maar kregen dit jaar ook een opmerkelijke geldprijs: 10 biljoen dollar, in de vorm van één Zimbabwaans dollarbiljet van $10.000.000.000.000.
- Live-verslag 26ste Ceremonie van de IgNobelprijs toekenning op 22 september
- Website van de Goat Man Thomas Thwaites
- YouTube-filmpje over het project van de Goat Man Thomas Thwaites
- Recensie over Being a Beast van Charles Foster in De Volkskrant
door Gert van Maanen